هر نسلي الگويي دارد، اما نسل‌هاي دوران ما به دليل سرعت گذر زمان الگوهاي زيادي را به دست مي‌آورند و از دست مي‌دهند، براي همين هم نمي‌شود استيو جابز را الگوي نسل آي‌پادبازها به شمار آورد. امروزه محصولات الکترونيکي که به ما اجازه مي‌دهد هميشه موسيقي گوش کنيم،‌ بازي کنيم، عکس بگيريم و با يکديگر ارتباط برقرار کنيم، از مهم‌ترين بازار‌هاي تجارت و نوآوري هستند و ابزار‌هايي که جابز درست کرد، تنها بخشي از آن‌ها را تشکيل مي‌دهد. با وجود اين او به‌عنوان يکي از چهره‌هاي مشهور دنياي رايانه و تلفن همراه باقي ماند.

استيو جابز  در سال 1955 به دنيا آمد. زندگي او از نقطه آغاز داراي حاشيه‌هايي است که البته ارتباط مستقيمي با دستاورد‌هايش پيدا نمي‌کند. پدر او يک دانشجوي سوري‌تبار به نام ابوالفتاح جندلي و مادرش جوآن شيبل سيمپسون بودند. اما فقط به‌عنوان پدر و مادر بيولوژيک او شناخته مي‌شوند، زيرا استيو از کودکي به خانواده ديگري سپرده شد و بعدها نيز آن‌ها را پدر و مادر خود دانست. جندلي و سيمپسون دو سال بعد صاحب دختري هم شدند که مونا سيمپسون نام گرفت. او که تنها خواهر تني استيو به شمار مي‌رود، اکنون نويسنده و استاد زبان انگليسي در دانشگاه کاليفرنياست. زندگي استيو پيش پل جابز که مکانيک يک شرکت توليد ليزر بود و کلارا جابز شروع شد. دوران تحصيل ابتدايي او مانند شاگردان عادي سپري شد و تنها موفقيتش اين بود که اين دوره را يک سال زودتر به پايان رساند.

او از سن نوجواني به رايانه که آن زمان پديده جديدي به شمار مي‌رفت، علاقه نشان مي‌داد، ولي اين دستگاه در اختيار همه نبود و امکانات امروزي را هم نداشت. استيو در سخنراني‌هاي شرکت Hewlett-Packard که امروز به نام HP شناخته مي‌شود، شرکت مي‌کرد و در آن‌ها با جواني به نام استيو وزنياک که پنج سال از خودش بزرگ‌تر بود، آشنا شد. آن‌ دو بعد از پايان دبيرستان به صورت موقت در HP مشغول کار شدند، اما هنوز هم پاي رايانه‌ خانگي به معنايي که اکنون مي‌شناسيم، به ميان نيامده بود و  HP بيشتر محصولاتي مانند چاپ‌گر توليد مي‌کرد. هنوز تا سال 1990 که ويندوز به بازار عرضه شد، فاصله زيادي بود.

استيو در سال 1972 از دبيرستاني در شهر کوپرتينو در کاليفرنيا فارغ‌التحصيل شد و در کالج ريد در شهر شهر پورتلند ايالت اورگن ثبت‌نام کرد. اما بعد از يک نيم‌سال تحصيلي انصراف داد و سراغ عرفان و تصوف شرقي رفت. مشهور است که تنها تاثير درس خواندن در اين کالج شرکت او در کلاس‌هاي خوش‌نويسي بود که بعدا به او در طراحي فونت‌هاي رايانه مکينتاش کمک کرد.

استيو در سال 1974 بعد از مدتي سرگرداني و کار‌هاي مختلف در شرکت آتاري، سازنده ويديو گيم‌هاي محبوب آن زمان مشغول به کار شد. گيم ‌توجه او را جلب نکرد و بيشتر سرگرم ساخت دستگاهي براي ارتباط تلفني رايگان از راه دور شد که اجازه مي‌داد مشترکان به شکلي کمابيش غيرقانوني از خطوط مخابراتي براي اين کار استفاده کنند. او هم‌چنين به هند سفر کرد تا در اين راه با بوديسم، ‌ذن و مخصوصا مرشد‌هاي معنوي آشنا شود. اگرچه اين سفر که همراه با دوستش، دانيل کوتل، انجام شد، نتيجه خاصي نداشت، اما اثر علاقه به عرفان‌هاي آسيايي در زندگي آينده او باقي ماند. او در بازگشت دوباره کار سابقش را در آتاري از سر گرفت و مسئول ساختن مدار‌هاي الکترونيکي براي آن شد.

استيو به همراه وزنياک در سال 1976 شرکت اپل را با هدف توليد رايانه‌هاي شخصي تاسيس کردند. آن‌ها نام مناسبي پيدا نکردند و از آن‌جا که جابز بيشتر گياه‌خوار بود و به ميوه سيب علاقه زيادي داشت، اين نام براي شرکت انتخاب شد. پس‌انداز‌هاي اندک آن‌ها اولين سرمايه اپل و يک کارگاه ساده، جايي شد که در آن رايانه‌ها را سرهم  مي‌کردند. در سال 1977 اين کمپاني کامپيوتر شخصي Apple I  را به صورت دستي توليد و رسما با نام تجاري Apple Computer Inc به بازار وارد کرد که توانست با فروش تعدادي از اين مدل اعتباري براي خود فراهم کند.

بلافاصله Apple II هم وارد بازار شد که از فلاپي درايو 5٫25 اينچي بهره مي‌برد و از رقباي ديگر خود در آن دوره نظير Commodore که از نوار مغناطيسي براي ذخيره‌سازي اطلاعات استفاده مي‌کرد، پيشي گرفت. در سال 1980 اپل سعي کرد با معرفي مدل Apple III به رقابت با آي‌ام‌بي برود، ولي از آن شکست خورد. اين اولين شکست کارنامه کاري استيو بود، اما اولين موفقيت او هم در پيش بود. شرکت اپل در سال 1984 سيستم عامل مکينتاش را آماده عرضه کرد. پيش از فروش لازم بود تبليغات کافي براي آن انجام شود. ساخت تبليغ تلويزيوني به رايدلي اسکات، کارگردان ‌هاليوودي، سپرده شد. او فضايي شبيه به داستان «1984» جورج اورول را ساخت که در آن عده‌اي در سالن سينما به يک چهره نامشخص شبيه برادر بزرگ‌تر خيره شده‌اند. زني با لباس ورزش به وسط سالن مي‌آيد و پتکي را به طرف پرده پرت مي‌کند.

تصوير برادر بزرگ محو مي‌شود و اين پيام به روي صفحه مي‌آيد: «در ژانويه 1984 اپل، مکينتاش را معرفي خواهد کرد و شما مشاهده خواهيد کرد که 1984 مثل 1984 نخواهد شد.» قدرت تبليغات از اين‌جا براي جابز ثابت شد و تبليغات اپل که پس از آن با شو‌هاي زنده جابز روي صحنه انجام مي‌شد و ديگران هم از آن تقليد مي‌کردند، از اين‌جا آغاز شد. مکينتاش طوري طراحي شده بود که کاربران عادي با آموزش‌هاي اندک هم مي‌توانستند از آن استفاده کنند. استفاده از ماوس و صفحه نمايشي که بشود روي آيکون‌هاي مختلف کليک کرد، در مکينتاش براي اولين بار به شکل موثر به کار رفت. مايکروسافت هم بعدا از اين ايده استفاده کرد و ويندوز را بر پايه آن ساخت. اگرچه اپل، مايکروسافت را متهم به کپي‌برداري از روي مکينتاش کرد، ولي ويندوز به پيشرفت خود ادامه داد.

تا اين‌جا همه چيز موفقيت‌آميز به نظر مي‌آمد، اما مشکلات مديريتي در اپل باعث شد که اتفاقي غيرعادي بيفتد. بر خلاف تصور، اپل متعلق به جابز نبود، بلکه از نظر حقوقي او يکي از کارکنان آن به شمار مي‌رفت. جابز در بين ديگر کارکنان، شخصي دمدمي‌مزاج و بي‌نظم به شمار مي‌رفت که به رفتارش توجه زيادي نداشت و اين کار کم‌کم باعث شد که ديگر اعضا او را کنار بگذارند. در سال 1984 او از اپل که خود آن را بنيان‌گذاري کرده و به سود رسانده بود، اخراج شد. جابز بلافاصله شرکت NeXT را بنيان‌گذاري کرد که در زمينه رايانه کار مي‌‌کرد، اما به اندازه رقبايش موفقيت نداشت. تنها امتياز نکست اين بود که اولين مروگر‌هاي وب را ساخت و تيم برنزلي مخترع اينترنت براي کارش از آن‌ استفاده کرد.

جابز در مدتي که خارج از اپل بود، شرکت پيکسار را از جورج لوکاس، کارگردان ‌هاليوود، خريد. اين شرکت در زمينه پويانمايي رايانه‌اي کار مي‌‌کرد. در سال 1995 فيلم «داستان اسباب‌بازي» را به‌عنوان اولين فيلم پويانمايي تمام رايانه‌اي ساخت و 11 سال بعد والت ديزني سهام آن را که ديگر در زمينه ساخت اين محصولات مشهور شده بود، خريد. نزديک 12 سال فعاليت جابز مانند ديگر توليدکنندگان رايانه‌ها بود، اما در سال 1996 اپل که زيان‌ده شده بود، نکست را خريد و با اين اتفاق جابز دوباره وارد اين شرکت شد. او برخي از فعاليت‌هاي اپل را تغيير داد تا آن را دوباره به سوددهي برساند.

جابز در اين موقع مديرعامل موقت اپل بود، اما پس از دو سال و نيم خدمت در اپل در سال 2000 مديرعامل دائم آن شد. معرفي آي‌پاد در سال 2001، پرده‌برداري از آي‌تيونزاستور در سال 2003، معرفي آي‌فون در سال 2007 و آي‌پد در سال 2010 موفقيت‌هاي پشت سر هم جابز بود که او را صاحب شهرت و ثروت فراواني در دنياي سرگرمي و فروش محصولات سرگرم‌کننده ديجيتال کرد. دستگاه‌هايي که او مي‌ساخت، ابتدا براي پخش موسيقي طراحي شده بودند، اما با هر نياز مشتريان تغيير مي‌کردند و درنهايت وارد بازار گوشي‌هاي هوشمند تلفن همراه شدند.

او همه اين محصولات را طي سخنراني‌هاي خودش معرفي مي‌کرد و درباره مزيت‌ها و کارکرد‌هايشان با ديگران بحث مي‌کرد. جابز در رقابت دائمي با ديگر سازندگان رايانه و گوشي‌هاي تلفن همراه بود و اين کار را هم در ارائه محصولات و هم در جنگ‌هاي لفظي ادامه مي‌داد. ديگر توليدکنندگان هم از ساخته‌هاي او انتقادات تندي مي‌کردند و جنگ تجاري و تبليغاتي هميشه جريان داشت که پس از مرگ او هم ادامه پيدا کرد. جابز 49ساله در سال 2004 با يک اي‌ميل که آن را از تخت بيمارستان ارسال کرده بود، اعلام کرد: «من چند خبر شخصي دارم که نياز دارم آن‌ها را با شما در ميان بگذارم و دوست دارم که آن را مستقيما از خود من بشنويد. من به يک نوع خيلي نادر از سرطان لوزالمعده مبتلا شده‌ام که به‌وسيله عمل جراحي قابل درمان است و نياز به شيمي‌درماني و پرتودرماني ندارد.» البته بيماري او خطرناک‌تر از چيزي بود که به نظر مي‌آمد.

جابز تعادل هورموني‌اش را از دست داده‌ بود و اين مسئله باعث شد سرطان او به کبدش نيز گسترش يابد. نگراني‌هاي ايجادشده به علت کاهش وزن جابز سبب شد که قيمت سهام اپل افت کند. او در اوت 2011 از سمت مديرعاملي اپل استعفا داد و در تاريخ اکتبر 2011 در سن 56 سالگي درگذشت. قضاوت درباره جابز ساده نيست، زيرا در توفاني از روند‌هاي تجاري و خلاقيت‌هاي رايانه‌اي زندگي مي‌کرد و کالا‌هايي را عرضه مي‌کرد که خريدارانش پشت در فروشگاه‌ها صف مي‌بستند تا اولين نمونه‌هاي آن را به دست آورند. اما بلافاصله با انتقاد‌هاي تجاري و صنعتي رقيبان رو‌به‌رو مي‌شد. روش کاري او در برخورد با نياز‌هاي بازار و تمايل‌ مشتريان اکنون الگويي براي فعالان رايانه و تلفن همراه است. استيو جابز بازار گوشي‌هاي هوشمند را خيلي زود و در اوج شکوفايي محصولات آن ترک کرد. 

منبع: «ماهنامه سرآمد»

بازنشر: سایت علمی نخبگان جوان